czwartek, 11 lutego 2010

Maclura pomifera zwana gorzką pomarańczą



Maclura pomifera jest dwupiennym (czyli kwiaty żeńskie z słupkami występują na drzewach żeńskich, a kwiaty męskie z pręcikami na osobnikach męskich) drzewem lub krzewem lisciastym. Polska nazwa tej rosliny to żółtnica pomarańczowa, natomiast częsciej można się spotkac z potoczną nazwą gorzka pomarańcza. Obcojęzyczne nazwy Maclura pomifera to między innymi Osage-orange, Horse-apple (końskie jablko), Bois D'Arc, Bodark.

Dlaczego pomarańcza, skoro żółtnica nie należy do rodziny cytrusów tylko do Moraceae (morwowatych)? Otóż owoce tego drzewa przypominają zapachem pomarańczę. Owoce mają srednicę około 10-13 centymetrów, są zielone, mają chropowatą skórkę i rzeczywiscie wykazują podobieństwo do cytrusów. Niestety nie można ich spożywac. Wypelnione sa sokiem mlecznym zawierającym flawonoidy, z angielskiego Osajin i Pomiferin (chyba nie przetlumaczono tych nazw jeszcze na polski, przypuszczam, że będą to osajina i pomiferyna lub podobnie) oraz flawonol ang. morin (moryna?).

Podobno żółnicę można spotkac w polskich parkach, z tego wniosek, że przetrzymuje nasze zimy. Jest również uprawiana w USA przede wszystkim na żywoploty.



Gorzką pomarańczę rozmnaża się z nasion lub wegetatywnie, glównie męskie osobniki bez cierni jako rosliny ozdobne. Maclura jest wolna od naturalnych szkodników takich jak insekty czy grzyby pasożytnicze.

Maclura pomifera to roslina budząca zainteresowanie glównie z powodu owoców. Nie są one bardzo trujące, jednak uważa się je za niejadalne. Nie wiadomo, które zwerzęta miałyby się żywic tak dużymi owocami i dlaczego roslina wyewoluowała w tym kierunku. Czasem spotyka się wiewiórki zbierające nasiona. Istnieją hipotezy zakladające, że owocożercami "gorzkiej pomarańczy" były duże zwierzęta, które wyginęly np. duży ziemny leniwiec, mamuty, mastodonty lub gomfotery (podobne do mamutów).

W Stanach, gdzie uprawia się żółtnicę masowo, wykorzystuje się jej drewno np. wyrabia się z niego łuki czy izolatory elektryczne, a także stosuje jako roslinę osłonową, chroniącą uprawy i glebę przed wiatrem. Innym ciekawym produktem pozyskiwanym z drewna jest substancja barwiąca o kolorze żólto-pomarańczowym. Wysuszone twarde drewno gorzkiej pomarańczy jest swietne na opał.

A owoce? Czy służą do czegos? Otóż tak: używa się ich czasem jako srodek pająko- i owadobójczy. W pewnych badaniach stwierdzono, że jeden ze związków zawartych w soku mlecznym może miec wysokie dzialanie komarobójcze.

Nasiona
Maclura pomifera można zakupic na stronie Gadaru:

Nasiona gorzkiej pomarańczy - Maclura pomifera